TTArtisan 100mm F2.8 czyli Trioplan na nowo: zdjęcia przykładowe i minitest

TTArtisan 100mm F2.8 to najnowszy produkt firmy TTArtisan, który właśnie pojawił się w ofercie firmy InterFoto.eu. Na blogu już pojawiło się sporo zdjęć przykładowych z tej optyki. Aby nadać tej premierze odpowiednią perspektywę, musimy nieco cofnąć się w czasie. Po drugiej wojnie światowej firma Meyer-Optik Görlitz tworzyła całą serię trypletów opartych o schemat trypletu Cooke’a z roku 1893. Były to obiektywy kryjące różne formaty filmów i o różnych ogniskowych a jednym z nich był Trioplan 100mm F2.8, którego produkcja rozpoczęła się w roku 1956 i trwała do początku lat 80. XX wieku, kiedy nastąpiła fuzja Meyer-Optik Görlitz z koncernem Pentacon. Produkcję Trioplana zarzucono głównie dlatego, że Pentacon robił lepsze obiektywy o ogniskowej 100mm.

Bo czym był naprawdę Trioplan? Budżetowym trójsoczewkowym obiektywem portretowym o przyzwoitej ostrości w środku kadru, oddającym w określonych sytuacjach nieostre punkty światła w tle jako coś na kształt baniek mydlanych, co wtedy uważano za wadą optyczną. Bo to jest wada optyczna wynikająca z przekorygowania aberracji sferycznej. Obiektyw stał się niezwykle popularny wraz z pojawieniem się bezluterkowców wśród osób bawiących się w adaptowanie starej optyki, a ta popularność wiązała się z komicznym wzrostem cen Trioplanów i doprowadziła do wskrzeszenia tej optyki poprzez kampanię zbiórki funduszy na Kickstarterze w roku 2015. Kampania udała się i nowe Troplany sprzedawały się jak przysłowiowe świeże bułeczki mimo wysokiej ceny. Teraz na rynek wkracza TTArtisan 100mm F2.8, który obiecuje wszelkie cechy Trioplana przy atrakcyjnej cenie.

TTArtisan 100mm F2.8 Bubble Bokeh M42: specyfikacje

Mocowanie: M42.
Ogniskowa: 100mm.
Jasność: F2.8.
Przysłona: 13 listków.
Minimalna odległość ustawiania ostrości: 90cm.
Średnica mocowania filtrów: 49mm.
Budowa optyczna: 3 soczewki w 3 grupach.
Kąt widzenia: 24 stopnie.
Waga: około 307g.

TTArtisan 100mm F2.8: ergonomia i mechanika

Obiektyw jest całkowicie manualny i oczywiście nie ma styków do komunikacji z korpusem, ale to nie może dziwić w konstrukcji z mocowaniem na gwint M42. M42 to ekonomiczne rozwiązanie, bo poprzez odpowiednie adaptery można obiektyw założyć na prawie każdy system lustrzankowy i bezlusterkowy. Jak na optykę o ogniskowej 100mm, tubus jest dość mały i lekki mimo użycia metalu. Napisy i cyfry wartości przysłony, skali odległości, skali głębii ostrości oraz nazwy obiektywu i producenta są wygrawerowane i wypełnione farbą. Pierścień przysłon pracuje z zaskokami co pół działki w zakresie od F2.8 do F11, a potem już tylko co pełną wartość przysłony.

Pierścień przysłon pracuje z pewnymi, łatwo wyczuwalnymi zaskokami natomiast pierścień ręcznego ustawiania ostrości nie działa ani zbyt płynnie ani z nadmiernym oporem. Dekiel przedni jest nakręcany na gwint 49mm natomiast w komplecie nie dostajemy osłony przeciwsłonecznej.

TTArtisan 100mm F2.8: optyka

A teraz przejdę do kwestii walorów optycznych obiektywu. TTArtisan na podobieństwo szanowanych producentów japońskich opublikował wykres MTF optyki, ale zawdze należy do takich wykresów podchodzić z pewną rezerwą, ponieważ pokazują one jedynie teoretyczne osiągi wynikające z wyliczeń matematycznych. Trzeba przyjrzeć się temu jak dany obiektyw pracuje w praktyce.

W nieskończoności przy pełnym otworze przysłony ostrość w środku jest przyzwoita ale spada w stronę brzegu kadru a kontrast jest niski. Przy F4 środek jest doby, ale brzegi pozostają kiepskie. Poprawa następuje przy dalszym przymykaniu przysłony i przy F8 większość kadru wykazuje bardzo dobrą ostrość, ale brzegi stają się akceptowalne dopiero przy F11. Przy F16 ostrość w środku kadru spada z powodu dyfrakcji.

Przy wykonywaniu portretów czyli w odległości 2-3 metrów od fotografowanego obiektu, ostrość jest dobra właściwie na całej powierzchni kadru ale kontrast niski, a na krawędziach obrazu – nawet bardzo niski. Przy minimalnej odległości ustawiania ostrości, obraz przy pełnym otworze przysłony jest dość miękki i ma niski kontrast, ale przymykanie poprawia zarówno ostrość jak i kontrast z najlepszymi osiągami przy F5.6. Przy F11 dyfrakcja zaczyna już szkodzić ostrości.

TTArtisan 100mm F2.8 ma właściwie pomijalną dystorsję poduszkowatą, którą nie warto się przejmować szczególnie w świetle zastosowań, do jakich ten obiektyw został stworzony. Winietowanie jest niezwykle małe już od F2.8 a przy F4 jest pomijalne. Jako, że obiektyw imituje bardzo starą konstrukcję, zgodnie z oczekiwaniami kiepsko sobie radzi z tylnym światłem. Powłoki przeciwodblaskowe są dość prymitywne i przy zdjęciach pod światło pojawia się flara i spadek kontrastu ale to dla wielu stanowi o uroku tego typu konstrukcji. W każdym razie należy się pogodzić z tymi cechami obiektywu i wykorzystywać je kreatywnie. Jeśli nie lubimy flary, musimy bardzo uważać przy tylnym świetle.

Jeśli chodzi o aberracje chromatyczne, poprzeczna jest świetnie skorygowana, natomiast podłużna jest widoczna przy pełnym otworze przysłony i znika po przymknięciu do F5.6. Aberracja komatyczna, która ma niewielkie znaczenie w przypadku zatosowań tej optyki, pojawia się przy F2.8 i prawie całkowicie znika przy F5.6. Jak na obiektyw o 13 zaokrąglonych listkach przysłony TTArtisan 100mm F2.8 generuje całkiem niezłe 26-ramienne gwiazdki przy mniejszych otworach przysłony. Z minusów, widoczny jest efekt oddychania obiektywu.

TTArtisan 100mm F2.8: bokeh, bokeh, bokeh

I teraz najważniejszy przekaz dla większości potencjalnych użytkowników obiektywu TTArtisan 100mm F2.8, czyli bokeh. W odpowiednich warunkach obiektyw generuje jedno z najlepszych bańkowych bokeh jakie kiedykolwiek widziałem ale oczywiście jak zwykle znalezienie tych optymalnych warunków jest kwestią eksperymentowania i poszukiwania. Czasem efekt jest tak wyraźny, że może razić osoby obojętne na bańkowe bokeh, ale myślę że dla jego zwolenników nigdy nie jest za mało bankowego efektu. Z kolei w warunkach niesprzyjających powstawaniu baniek dzięki 13-listkowej zaokrąglonej przysłonie po lekkim przymknięciu można uzyskać bardzo ładne „tradycyjne” bokeh. Jako, że winietowanie optyczne obiektywu jest bardzo małe, punkty nieostrości są okrągłe, a nie obcięte, prawie na całej powierzchni kadru.

TTArtisan 100mm F2.8: moim zdaniem

Podsumowując obiektyw TTArtisan 100mm F2.8 ma świetną cenę, gabaryty, rewelacyjne bańkowe bokeh i minimalną dystorsję oraz winietowanie. Ostrość w środku kadru jest przeciętna, aberracje chromatyczne są nieźle skorygowane a efekt gwiazdki po mocnym przymknięciu jest przyzwoity. Ostrość na brzegach jest marna przy dużych otworach przysłony a staje się zaledwie dobra po przymknięciu, ale nie o to tutaj chodzi.

Umówmy się: to jest obiektyw do specjalnych zastosowań a nie do codziennego fotografowania. Firma TTArtisan postanowiła odtworzyć obiektyw, którego schemat optyczny powstał w XIX wieku a był produkowany ponad pół wieku temu, zachowując ogniskową, jasność, konstrukcję optyczną a nawet utrzymując zbliżony wygląd. Zatem chodziło o zaoferowanie nowego Trioplana, który będzie generował tak popularne wśród części użytkowników sprzętu fotograficznego bańkowe bokeh a jeśli tak, to TTArtisan odniósł sukces. Dzięki nowoczesnemu projektowaniu komputerowemu i technologiom produkcji powstał obiektyw który daje efekt co najmniej dorównujący, jeśli nie przebijający, to, co oferował oryginał.

Oczywiście można kupić wskrzeszonego w 2015 roku przez Meyer-Optik Görlitz Trioplana 100mm F2.8 lub oryginał z lat 50. XX wieku ale w obydwu przypadkach oznacza to spory wydatek, a w tym drugim dodatkowo kupujemy stary sprzęt o nieznanej przeszłości. Jeśli mam być szczery, to tylko cena nowego obiektywu TTArtisan 100mm F2.8 odzwierciedla realną wartość prostego manualnego trypletu.

Zwracając się do bezpośrednio do fotografów powiem tak: jeśli chcesz robić bardzo ostre portrety z klasycznym bokeh, TTArtisan 100mm F2.8 nie jest dla Ciebie. Ale wielbicielom soap bubble bokeh nowy TTArtisan 100mm F2.8 daje mydlane bańki na najwyższym poziomie; na dodatek jest to nowy obiektyw na gwarancji z ceną właściwie skalkulowaną. Powtarzając jak mantrę stare porzekadło: Jeśli nie widać różnicy, to po co przepłacać? Mówiąc serio, oryginalny Trioplan nadal pozostanie gratką dla kolekcjonerów jako część historii sprzętu fotograficznego, ale jego miejsce będzie raczej w gablotce niż na aparacie.

Galeria zdjęć przykładowych

Zdjęcia przykładowe zostały zrobione obiektywem TTArtisan 100mm F2.8 i aparatem Nikon Z6 poprzez adapter Megadap MTZ11 oraz adapter K&F Concept M42-Leica M.