Exakta kontra Exacta: 2 pisownie czyli nierozwikłana tajemnica

Exakta czy Exacta? Kiedy Tomek z InterFoto.eu napisał do mnie w mailu: „Są Exakty i Exacty – jaka jest różnica? Mają inny bagnet? A może nie ma żadnej i skąd wynika inne nazewnictwo?” zrozumiałem, że nigdy się na tym nie zastanawiałem i że nie znam przyczyn podwójnego nazewnictwa. Wiedziałem tylko, że bagnet jest ten sam i że niektórzy ludzie używają tych dwóch pisowni wymiennie. Po lekturze najwyżej ocenianych źródeł wiedzy na temat aparatów Exakta wiem, że w przypadku tego samego modelu funkcjonującego pod dwoma pisowniami nazwy nie ma różnic między aparatem Exakta i Exacta oraz, że ostatecznie nikt nie rozgryzł przyczyn podwójnego nazewnictwa, a istnieje tylko pewna – dość mętna i chwiejna – hipoteza.

Krótka historia

Początek

Rok 1936 to prawdziwy kamień milowy w historii fotografii: sześćdziesiąt lat temu Ihagee, holenderska firma produkująca aparaty fotograficzne w niemieckim Dreźnie, znana już z modeli lustrzanek w większym formacie, wprowadziła na rynek pierwszą udaną, masowo produkowaną lustrzankę jednoobiektywową na film formatu 135. Technicznie nie była to pierwsza lustrzanka na film 135 mm – ten zaszczyt przypada rosyjskiemu modelowi Sport; jednak Sport nie odegrał żadnej roli na rynku i miał niewielki lub żaden wpływ na przyszłość projektowania aparatów i jest tylko kartką z kalendarza historii.

Kine Exakta

Produkt firmy Ihagee, który miał premierę w roku 1936 nazwany był po prostu Exakta (i zwykle określany jako Kine Exakta). Przypominał serię aparatów Exakta VP z wczesnych lat trzydziestych, które używały zapomnianego już filmu formatu 127 do robienia zdjęć o wymiarach 40×75 mm.

Producent, Ihagee Kamerawerk z Drezna, nie był nowicjuszem w produkcji aparatów. Był obecny w branży od 1912 roku i miał serię udanych modeli, w tym, oprócz wyżej wymienionej serii VP, modele o egzotycznie brzmiących nazwach, takich jak Patent-Klappreflex (1924 r.), Luxus-Roll-Paff-Reflex (1927 r.), lub Nachtreflex (1930 r.). Żadna z tych konstrukcji nie była jednak tak przełomowa i nie wyznaczała w takim stopniu nowych trendów, jak Kine Exakta, której wpływ na rozwój sprzętu fotograficznego jest widoczny nawet dziś. Produkcja została prawie całkowicie zawieszona w czasie wojny, a następnie fabryka została zniszczona w alianckich bombardowaniach. Ostatecznie Drezno wpadło w ręce ZSRR i stało się częścią “raju robotniczego”, znanego jako NRD.

Okres powojenny

Pomimo tego wznowiono produkcję pod koniec 1945 r., początkowo z części przedwojennych; a produkcja osiągnęła poziom przedwojenny już w 1947 roku. W 1949 roku wprowadzono pierwszy powojenny model, Exakta II, a wkrótce pojawiły się inne modele. Lata pięćdziesiąte były złotymi latami rodziny Exakta. Kamera nie miała wtedy żadnej poważnej konkurencji. Aparat był technologicznie nowoczesny, oferował szeroki wachlarz kompatybilnych obiektywów i innych akcesoriów, a nikt wtedy nie był w stanie dorównać niemieckiej jakości produkcji (degradacja systemu komunistycznego zajęła 20 lat), i firma Ihagee mogła sprzedać tyle aparatów, ile chciała: większość z nich szła do Europy Zachodniej i USA, a wszelkie nadwyżki – do innych członków rodziny narodów zdominowanych przez Sowietów.

Schyłek

Ostatni “oryginalny” aparat Exakta, VX500 (“oryginalny”, czyli zrobiony przez zakłady Ihagee i stosujący akcesoria kompatybilne z całą linią) został wypuszczony na rynek w 1969 roku. Następnie fabryka została włączona do ludowego przedsiębiorstwa Pentacon, a etykieta Exakta została umieszczona na modelu RTL 1000 – zupełnie innym aparacie, nie wykonanym przez Ihagee, i nie mającym nic wspólnego z poprzednimi modelami Exakta (poza kompatybilnością obiektywów). Aparat nie był niezawodny i nie sprzedawał się dobrze, więc był skazany na porażkę, a oryginalna linia aparatów Exakta umarła śmiercią naturalną.

Exakta kontra Exacta

Wracając do pytania dotyczącego dwoistej pisowni nazwy, mogę powiedzieć tyle: pisownia znaleziona na aparatach tradycyjnie brzmiała Exakta, ale niektóre wczesne modele aparatów Kine-Exakta (z lat 1938-1949) nosiły oznaczenie Exacta. Pewna teoria głosi, że dotyczyło to egzemplarzy sprzedawanych we Francji, Portugalii i USA, być może ze względu na prawa autorskie; z pewnością wielu amerykańskich kolekcjonerów określa nawet całą gamę tych aparatów jako “Exacta”. Czy teoria jest prawdziwa? Nie ma co do tego szerokiego konsensusu, więc załóżmy, że przyczyny podwójnej pisowni pozostaną tajemnicą.